Blog

Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Prawo do odmowy zeznań  przysługuje osobie najbliższej dla oskarżonego. Więcej o tym TUTAJ

Zeznanie nieprawdy w obawie przed odpowiedzialnością karną

Stosownie do art. 233 § 1a k.k. (pełna treść artykułu) kto zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

W kwestii odpowiedzialności karnej takiej osoby wypowiedział się ostatnio Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 listopada 2021 r.

Sąd Najwyższy uznał, że:

„Nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a k.k. świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli — realizując prawo do obrony — zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy”.

Jednocześnie Sąd Najwyższy postanowił nadać uchwale moc zasady prawnej.

Pamiętać jednak należy, że w sytuacji, gdy świadek w swoich zeznaniach pomówi kogoś (212 k.k.) lub fałszywie oskarży (234 k.k.), to może ponieść odpowiedzialność właśnie za te przestępstwa. Jednak nie poniesie odpowiedzialności za samo zeznanie nieprawdy – oczywiście w realizacji prawa do obrony. Zatem w sytuacji, gdy zeznaje nieprawdę z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną.

Postanowienie SN z 10 grudnia 2020 r. 

Wcześniej podobne zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w  postanowieniu z 10 grudnia 2020 r.

„Uznać należy zatem, że nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1 ani § 1a k.p.k. osoba przesłuchiwana w charakterze świadka, gdy składa fałszywe zeznania z obawy przed narażeniem samego siebie na odpowiedzialność karną, w granicach własnej odpowiedzialności karnej. Dopuszczalność pociągnięcia do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 233 § 1a k.k. osoby, która z obawy o narażenie samego siebie na odpowiedzialność przesłuchiwana jest w charakterze świadka i zeznaje nieprawdę – obejmować może wyłącznie zeznania, których treść zawiera pomówienie innej osoby lub nieprawdziwe okoliczności nie związane ze sprawstwem czynu i potencjalną własną odpowiedzialnością karną przesłuchiwanego.

Odpowiedzialność takiej osoby w pozostałym zakresie, wyłączona jest także w razie składania nieprawdziwych zeznań celem ochrony osób najbliższych, jeśli składając zeznania nie została pouczona o prawie do odmowy zeznań i prawie do odmowy odpowiedzi na pytania (art. 233 § 3 k.k.).

Ponadto, w układzie procesowym, w którym w wyniku zaistniałej kolizji roli procesowej podejrzanego i świadka, nastąpi ostateczna i prawidłowa identyfikacja osoby jako podejrzanego powstaje konieczność eliminacji z procesu środka dowodowego uzyskanego od tej osoby, tj. złożonych przez nią uprzednio zeznań. Z chwilą przesłuchania osoby w charakterze podejrzanego jej wcześniejsze zeznania nie mogą być podstawą dokonywanych ustaleń faktycznych w zakresie jej własnej odpowiedzialności karnej”.