Blog

Czym jest kara umowna?

Kara umowna jest ustalonym z góry świadczeniem pieniężnym dłużnika płatnym w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. A zatem takiego, którego przedmiotem od chwili jego powstania nie jest suma pieniężna. Przeciwieństwem zobowiązania niepieniężnego jest zobowiązanie pieniężne np. zapłata wynagrodzenia, zapłata czynszu, zapłata ceny sprzedaży. 

Mówiąc prościej, kara umowna jest zapisem w umowie, który działa na zasadzie: jak zrobisz lub  nie zrobisz X to zapłacisz mi Y. 

Art. 483 Kodeksu cywilnego [Kara umowna]

1. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

2. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.

Kiedy kara umowna przysługuje?

Kara umowna może być dochodzona, gdy jest ona określona w umowie i dotyczy  niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego.

Przykład zapisów kar umownych:

“W razie przekroczenia terminu wykonania dzieła, Zamawiający może żądać od Przyjmującego zamówienie zapłaty kary umownej w wysokości … % wartości dzieła za każdy dzień zwłoki”.

“Strona która odstąpiła od umowy z przyczyn za które druga strona ponosi odpowiedzialność, może żądać od drugiej strony zapłaty kary umownej wysokości …”

Jeśli w umowie znajdzie się zapis o karze umownej np. za opóźnienie w płatności (zobowiązanie pieniężne), to taki zapis będzie (co do zasady) sprzeczny z ustawą – a tym samym będzie nieważny.

Przykład nieważnego zapisu:

„W przypadku opóźnienia w zapłacie całości albo części wynagrodzenia, Przyjmujący zamówienie może żądać od Zamawiającego kary umownej w wysokości … % wynagrodzenia za każdy dzień opóźnienia”

Czy można zwolnić się od płacenia kary umownej?

Suma pieniężna tytułem kary umownej należy się wówczas, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Strona naruszająca umowę może zatem wykazywać, że owo naruszenie dotyczy okoliczności za które nie ponosi ona odpowiedzialności, np. działanie  siły wyższej.

Czy można zmniejszyć karę umowną?

Tak. Można wnioskować o tzw. miarkowanie kary umownej, a zatem stosowne jej zmniejszenie. O miarkowanie kary umownej dłużnik może wystąpić do sądu gdy:

• zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane; lub

• gdy jest ona rażąco wygórowana.

Kara umowna, a odszkodowanie

Kara umowna jak sama nazwa wskazuje jest określana w umowie. Odszkodowanie natomiast wynika z ustawy, a zatem niezależnie, czy jest, czy też nie jest przewidziane w umowie. Ponadto kara umowna jak już wspomniano dotyczyć może wyłącznie roszczeń niepieniężnych.

WAŻNE: Jeśli w umowie nie ma postanowienia, że dopuszczalne jest żądanie odszkodowania przewyższającego wysokość kary umownej, to strona dochodząca odszkodowania traci taką możliwość.  Nie można wówczas dochodzić odszkodowania przewyższającego przewidzianą w umowie karę umowną.